Merhaba Arkadaşlar,
Motorlarımızın hayati bileşenlerinden akü’nün tam kapasitesi ile uzun zaman kullanabilmemiz için gereksinimi olan ‘doğru şarj’ ve ‘doğru saklama şartlarından’ bahsetmek isterim.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan aküler; Açık sulu, Kapalı sulu, AGM, GEL akülerdir. Markalarına göre voltaj değerleri zaman zaman farklı olsada genel kabul gören şarj değerleri vardır. Yazımızın ilerleyen kısımlarında bu değerleri göreceğiz.
Akülerin %40’ı kullanılabilir kapasite olarak hesaplanmaktadır. Yani motorumuzda 10 Amper’lik akü var ise elimizde aslında akü’nün performans/saykıl ömrüne zarar vermeden kullanabileceğimiz 4 amperimiz var demektir. Derin devir akülerinde bu oran %50-%55 seviyelerine çıkabilmektedir. Bu sınır seviyeyi geçen kullanımlarda akü’nün saykıl ömrü radikal bir düşüş gösterecektir. Bu ilk sınır aşımı akü’nün yarı ömrünü yitirmesi demektir. Motosiklet kullanıcılarının bir çoğunun 2-3 yılda bir akü değiştirmesi de aslında bundandır.
Akünün ömrünü ne kısaltır?
- Aşamalı şarj özeliği olmayan alternatörler (bulk-absorbtion-float-storage aşamaları! Yazının devamında bu aşamalardan bahsedeceğiz).
- Sıcaklık voltaj ayarı olmayan alternatörler.
- Bozuk alternatör sebebiyle yüksek/düşük voltaj (aşırı şarj kaynama)/düşük voltaj ile eksik şarj.
- Kısa mesafe kullanımlarında hızlı deşarj buna karşılık yetersiz şarj (tekrarlanması ile fazla kapasite kullanımı).
- Aküyü uzun süre şarjsız bırakmak.
- Aküyü soğuk havada bekletmek.
- Harici beslemelerde akü tipi, kapasite, sıcaklık verilerine dikkat edilmeksizin yapılan şarj.
Sağlıklı Bir Akü Şarjının Aşamaları Nelerdir?
| 1 | Bulk Aşaması, akü’nün %80 seviyesine kadar artan voltaj ile şarj edildiği aşamadır. Bu aşamada Voltaj, akü’ye verilmesi gereken maximum voltaj değerine kadar (Gazlanma voltajı) yükselir. | 2 | Absorbtion Aşaması, akü sabit voltaj ve sabit amper ile şarj edilir. Akü bu aşamada tamamen (%100) şarj edilir*. (*bazı işlemcili şarj cihazları amper’in düştüğünü tespit eder ve 3. Aşamaya geçer) |
| 3 | Float Aşaması, akü’nün doluluk voltajıdır*. (*bazı işlemcili akü şarj cihazları düşük amper ile canlı tutar, çok düşen amper ile 4. Aşamaya geçilir. ) Burada bir not düşmeliyiz, Şarj tamamen kesildikten birkaç dakika içerisinde akünüzün voltajında radikal bir düşüş görülüyorsa bu akü de artık ömrünü tamamlamış demektir. | 4 | Storage Aşaması, Bu aşama akünün kullanılmadığı süreçtir. Akü belirli zaman aralıklarıyla şarj edilerek dolu tutulur. Böylece akü beklemeden ve ortam koşullarından etkilenmez, sülfatlanma olmaz. (bazı işlemcili şarj cihazları belirli aralıklarla aküyü kontrol eder ve aküyü dolu tutar). |
Sağlıklı Bir Akü Şarjının Özellikleri Nelerdir?
Akü tipinin/Absorbtion voltajının belirlenmesi ( maximum voltaj/gazlanma voltajı ). Bu değerin seçilebilmesi akünün yanlış voltaj ile şarjı sebebiyle zarar görmesinin önüne geçer. Absorbtion voltajının yanlış olması örneğin, sulu aküde kaynamaya ve su kaybına sebep olacaktır gerçi açık aküde bu telafi edilebilir. Kapalı Sulu (Bakımsız Sulu) akülerde fazla miktarda su olsa da yüksek voltaj kaynamaya sebep olduğunda doldurulamayacağından, bir süre sonra akünün performansı düşer/ömrü kısalır ve hatalı şarj devam ederse bozulur. Gel ve AGM gibi kapalı akülerde ise yanlış şarjın sonuçları çok daha maliyetlidir. Akünün şekli bozulur ve kurtarılamaz.
Akü kapasitesine göre şarj amperinin belirlenmesi. Bu değer akünün toplam kapasitesinin %10-%20’si arasında olmalıdır. Yüksek amper aküyü kaynatacaktır. Kapalı akülerde telafi edilemeyecek sonuçları olacaktır.
Sıcaklığa göre voltaj ayarı. Akülerin şarj değerleri global olarak 20 dereceye göredir. Sıcaklık arttıkça voltaj düşmeli, sıcaklık azaldıkça voltaj artmalıdır. Sıcak havada bir aküye normal şarj voltajını vermek aküde gazlanmaya sebep olacaktır. Bu durum yine akünün performansını/ömrünü direk olarak etkileyecektir. Soğuk havada ise şarj voltajı düşürülmelidir.